[Hướng dẫn] Cài đặt, sử dụng, tuỳ chỉnh.. hệ điều hành Fedora 20

1 - Giới thiệu "lại" hệ điều hành Fedora

Từ "Fedora" được phát âm gần chính xác tuyệt đối là Phê-Đờ-Ra, là tên của một hệ điều hành sử dụng nhân Linux được phát hành miễn phí và sử dụng rộng rãi. Nó mang đầy đủ các đặc tính cần thiết của 1 hệ điều hành mã nguồn mở như: không ăn được, không chứa chất gây cháy nổ và quan trọng nhất là trải nghiệm mà nó mang lại cho người dùng như tên gọi.

Hình ảnh chỉ mang tính chất minh họa 

2 - Hướng dẫn cài đặt

Có vài điểm lưu ý mình cần xử lý tại dòng này để các bạn "rõ":
Do nội dung thì phong phú mà sức lực thì có hạn trong post này mình sẽ chỉ hướng dẫn cài đặt Fedora song song với Windows giành cho những máy sử dụng Legacy-MBR. Những máy laptop mới mua các bạn cũng có thể xóa trắng cái ổ cứng và cài lại Windows với boot mode Legacy thay vì sử dụng UEFI và cài đặt tiếp Fedora theo tút này hoặc tự mò mẫm, gạ gẫm, hỏi han mấy gã gạo côi đang ăn nằm với mấy con UEFI để được giúp đỡ.
Bản thân mình thì chắc là cũng phải rất rất lâu nữa mới có thời gian xóa sạch cái ổ cứng để làm tút hướng dẫn cài với UEFI hoặc chỉ khi số lượng post yêu cầu rất rất "nhiều".
Ngoài ra vấn đề xử lý ổ cứng như resize các phân vùng đang có để tạo khoảng trống cho việc cài đặt thì các bạn có thể lọ mọ bên box Windows vì mấy tool như Magic Partition, Gparted thì chắc là nhiều tút hướng dẫn sử dụng lắm rồi. Và mình thì không muốn đi lan man quá xa và quá ôm đồm làm loãng Topic.

Những nguyên liệu cần chuẩn bị:

01 laptop/desktop đang sử dụng Windows với ổ cứng còn chừa chỗ để nhét cái Fedora vào
01 USB dung lượng 2GB++ (1GB cũng được nhưng mà sợ khó tìm)
01 file ISO Fedora 20 (default) 32bit/64bit

Link tải phiên bản 32 bit:

HTML Code:

http://download.fedoraproject.org/pub/fedora/linux/releases/20/Live/i386/Fedora-Live-Desktop-i686-20-1.iso

Link tải phiên bản 64 bit:

HTML Code:

http://download.fedoraproject.org/pub/fedora/linux/releases/20/Live/x86_64/Fedora-Live-Desktop-x86_64-20-1.iso

Tiện tay đang hấp diêm cái băng thông thì các bạn thêm bước tải và cài đặt phần mềm LiveUSB Creator nhé 
Link tải LiveUSB Creator:

HTML Code:

https://fedorahosted.org/releases/l/i/liveusb-creator/liveusb-creator-3.12.0-setup.exe

Chuẩn bị xong rồi thì... tiếp tục chuẩn bị:
Cắm cái USB vào máy, chạy phần mềm LiveUSB Creator và theo tác theo trình tự: 
- Chọn Browse dẫn tới file ISO Fedora được tải về trong phần trước
- Kiểm tra phần Target Device xem đã chọn đúng USB chưa
- Phần Persistant Storage cứ để nguyên giá trị 0MB
- Cuối cùng nhấn vào nút Create Live USB và chờ tiến trình hoàn tất 100%.

Sau đó Restart máy và chọn USB để bắt đầu cài đặt:

Đợi cho quá trình khởi động hoàn tất và... tiếp tục chọn "Install to Hard Drive"

Phần tiếp theo là chọn ngôn ngữ sử dụng trong suốt quá trình cài đặt. Với tư cách là THỚT và là người viết hướng dẫn, mình MUỐN các bạn để nguyên lựa chọn sử dụng tiếng HOA KỲ và nhấn vào nút "Continue" 

Ở cửa sổ tiếp theo chọn Date & Time để chỉnh lại ngày giờ

Cách nhanh nhất là check trên bản đồ vào vị trí của Sài Gòn Xi Ti. Hoặc chỉnh và chọn vùng ở hạng phục bên trái. Network Time cứ để ON. Xong xuôi thì nhấn vào "Done".

Tiếp theo chọn Installation Destination để thực hiện quá trình ăn chia hợp lý, tránh xảy ra hiềm khích không đáng có giữa 2 anh em Fedo và Windo.

Nếu bạn nào đang dùng PC với nhiều hơn 1 ổ cứng thì hãy chắc chắn rằng bạn đang chọn đúng với dấu Check trên ổ cứng muốn cài đặt. Sau đó nhấn vào "Done" để tiếp tục

Chọn "Custom Partitioning" để quản lý thủ công việc chia phân vùng cài đặt.

Ở bảng tiếp theo nhấn vào dấu + phía bên dưới để tạo phân vùng mới. Việc cài đặt với Legacy-MBR không yêu cầu khởi tạo phân vùng phụ với Mount point là /boot. Đối với những người đã quen dùng Linux và việc chuyển qua lại giữa các distro nhiều thì sẽ tạo thêm phân vùng /home để đỡ phải sao lưu dữ liệu. Nhưng trường hợp của chúng ta là đang cài song song với Windows và thường thì đã có 1 phân vùng Data riêng, do đó các bạn chỉ cần tạo 2 phân vùng như hình minh họa 
- 01 phân vùng có mount point là "swap" (thường có dung lượng lớn gấp 2 lần lượng RAM để phục vụ cho chức năng ngủ đông, hoặc trợ RAM khi cần)
- 01 phân vùng có mount point là "/" và filesystem là "ext4" (với dung lượng lớn nhất có thể để chứa hệ điều hành và phần mềm)
Sau cùng nhấn vào "Done" rồi "Accept change" và chờ 1 lúc để máy format mấy cái phân vùng mới theo thiết lập.

Khi quay trở lại cửa sổ Installation Summary các bạn nhấn vào "Begin Installation" để quá trình cài đặt diễn ra tự động.
Trong khi chờ đợi quá trình cài đặt hoàn tất, chúng ta sẽ tạo tên người dùng và mật khẩu hệ thống.

Nhấn vào phần tạo mật khẩu root ở phía bên trái. Có 2 ô để đưa mật khẩu mới vào và xác nhận lại thôi. Giải thích nôm na cho người mới chưa biết thì đây là tài khoản có phân quyền cao nhất trong hệ thống Linux. Nhưng trong quá trình sử dụng và theo hướng dẫn sử dụng ở tút này thì có lẽ các bạn sẽ không phải sờ đến nó đâu.  Nhập xong password rồi thì nhấn vào "Done" và xử lý tiếp phần tạo người dùng mới.

Đây sẽ là tài khoản mà các bạn đăng nhập để sử dụng trong 99,99999% thời gian dùng Fedora chứ không phải root. Điền tên người dùng, đặt mật khẩu và check vào dòng "Make this user administrator" sau đó nhấn vào "Done" để hoàn tất.

Sau khi chờ đợi thêm 1 vài phút thì tiến trình sẽ hoàn tất 100%. Các bạn nhấn vào "Quit" và click chuột vào khu vực System Tray ở "góc phía trên, bên phải" màn hình và chọn biểu tượng Shutdown để thoát khỏi USB cài đặt và khởi động vào hệ điều hành Fedora mới cài xong 

Sau khi Restart vào tới cái Fedora thì chúng ta còn 1 chút việc để hoàn tất và bắt đầu sử dụng. Chẳng có gì nhiều đâu, chỉ là vài cái form chào hỏi làm hàng trông cho có vẻ chuyên nghiệp thôi  Đầu tiên là cái bảng Welcome với phần chọn ngôn ngữ hiển thị của hệ điều hành. Mà mình nghĩ chắc lại HOA KỲ đi cho gọn  Next!

Bộ gõ tiếng Việt đã được Fedora tích hợp sẵn. Các bạn thao tác theo hình hướng dẫn bên dưới để kích hoạt và sử dụng song song với bộ gõ tiếng Anh

Chọn kiểu gõ mà bạn quen dùng. Trong hình minh họa thì mình dùng Telex.

Xong vụ gõ tiếng Việt chúng ta lại... Next!

WiFi thì vào sau cũng được. Next tiếp thôi. 

Phần thêm các dịch vụ Online chúng ta cũng sẽ đề cập sau. Next! và thế là hoàn tất vụ cài đặt. 

Theo như tít giật thì mình có tổng cộng 3 phần cần trình bày là:
1. Hướng dẫn cài đặt (đã xong)
2. Hướng dẫn sử dụng (thực ra chỉ là marketing show hàng cho thằng Gnome giới thiệu để những người mới làm quen với giao diện sử dụng biết cách tìm, mở phần mềm, quản lý file, thư mục, cách cài đặt phần mềm và hướng dẫn 1 số phần mềm phổ biến)
3. Tùy chỉnh (để khắc phục một số nhược điểm của GUI như render font chữ chưa đẹp, hướng dẫn tùy chỉnh cài đặt các phím tắt cần thiết và khắc phục lỗi của 1 số phần mềm bổ sung)
Trước khi hoàn thành xong hạng mục số 2 và số 3 xin phép các bạn và mod giữ topic sạch không có comment để tránh làm loãng và tiện cho người mới tra cứu. 

Các vấn đề cần giúp đỡ như tìm giúp drivers và các câu hỏi khác các bạn có thể đặt comment sau khi hạng mục cuối cùng được viết xong. Và bản thân mình cũng có lời nhờ cậy sự giúp đỡ của các gạo côi có kiến thức tốt về Linux nếu có ghé qua đây giúp đỡ mình trong topic này để hỗ trợ những bạn mới dùng Linux xử lý các vấn đề phát sinh.

Chân thành cảm ơn các bạn đã ghé thăm thớt này. 

3 - Giới thiệu "lại" giao diện người dùng trên Fedora

Trên thực tế Fedora và các bản phân phối khác của Linux đều có thể cài đặt và sử dụng rất nhiều gói giao diện người dùng khác nhau. Tuy nhiên, bản thân mình muốn chọn cái mặc định của Fedora 20 để giới thiệu tới những bạn mới dùng Linux. Đây là một gói giao diện người dùng mang lại tính tiện dụng, đa năng và ổn định. 

Do đó nếu có bạn nào hảo tâm muốn đóng góp cho đội ngũ xây dựng gói giao diện người dùng này thì các bạn có thể ghé thăm trang chủ của họ tại www.gnome.org để tăng traffic rank cho web. Sau đó quay trở lại donate trực tiếp của cải vật chất cho mình vì mình nghĩ là bên đó họ cũng đồng ý trả công PR sản phẩm của họ thôi. 

Bắt đầu chọc ngoáy em nó, các bạn chuẩn bị giấy cầm máu nhé 

Đầu tiên các bạn nhấn vào khu vực góc phía trên, bên phải màn hình sẽ thấy có 1 bảng nhỏ bao gồm vài tùy chỉnh nhanh như Âm lượng loa, Độ sáng màn hình, "Select network" để chọn mạng WiFi muốn truy cập, WiFi Setting để chỉnh lại một số thiết lập mạng như DNS hay đặt IP tĩnh. 3 biểu tượng xếp hàng ngang ở phía dưới cùng từ phải qua trái lần lượt là Power (tắt, khởi động lại hoặc đưa máy vào chế độ ngủ đông), Cái ổ khóa ở giữa thì mình không biết nên các bạn cứ bấm thử vào xem sao. Cuối cùng là Setting (tùy chỉnh các thiết lập của hệ điều hành)

Tiếp theo là thông báo bộ gõ đang sử dụng, các bạn có thể chuyển qua lại giữa các bộ gõ bằng cách thủ công nhất là nhấn chuột vào đó và chọn bộ gõ muốn dùng. Về phần phím tắt để chuyển nhanh thì mình xin đề cập ở trong hạng mục sau để bài viết đỡ rối. 

Khu vực Date/Time ở giữa thanh Top-bar các bạn cũng có thể click để tham quan nếu muốn.

Sau đó là tới góc phía bên trái nhấn vào khu vực có chữ Activities thì màn hình sẽ xuất hiện giao diện Dash. Bạn cũng có thể mở giao diện Dash bằng cách nhấn phím có hình logo Windows ở trên bàn phím.

Ở phía bên trái màn hình có 1 thanh Dock nơi mà các bạn sẽ để shortcut của những phần mềm hay dùng. Cứ click vào mở thử mấy ứng dụng xem nó có chạy được không đã rồi tính tiếp  Lưu ý cái icon được tớ đánh dấu màu đỏ.

Có 1 ô Search ở phía trên để giúp người dùng tìm kiếm nhanh những thứ đã biết tên, từ khóa cần tìm.

Ở phía bên phải là các Desktop nhưng mình thích gọi là "bàn làm việc". Nếu làm việc cùng lúc với nhiều hơn 2 ứng dụng, chúng ta có thể kéo thả ứng dụng vào các "bàn làm việc" khác nhau để quản lý theo nhóm tốt hơn, đặc biệt tới lúc cao điểm làm việc với tầm 5-6 ứng dụng mà để trên cùng 1 Desktop rồi Alt-Tab để chuyển ứng dụng là muốn mờ con mắt luôn. 

Quản lý tệp và thư mục

Cũng na ná với cái Windows mà các bạn đang xài xể, Fedora có một ứng dụng để quản lý tệp và thư mục tên là Files và giao diện của nó như hình bên dưới đây. Lưu ý thêm là khi chạy 1 ứng dụng chúng ta sẽ có tên của ứng dụng đó hiện ra ngay bên cạnh cái Activities và nếu click vào đó cũng có thể có thêm nhiều tùy chỉnh.

Cũng có thư mục dành cho người dùng và các thư mục con như Pictures, Documents.. bla bla bla. Ở mục Devices là các phân vùng ổ cứng có trong máy. Ví dụ như hình chụp của mình thì có cái phân vùng "65GB Volume" là Windows, ổ Data chứa dữ liệu, và phân vùng Computer chính là phân vùng chứa hệ điều hành Fedora đang sử dụng. Thư mục người dùng được đặt trong "home/ten_nguoi_dung" và 1 mớ bòng bong liên quan mà các bạn cũng ko cần để ý tới làm gì  Chúng ta sẽ mò đến khi cần xử lý một vài vấn đề nhỏ nhặt ví dụ sửa hosts vào facebook thì ở đó cũng có cái thư mục "etc" rồi file hosts nằm trong đó.

Cài đặt phần mềm

Ở phiên bản Fedora 20 chúng ta có một điểm mới là có thể cài đặt phần mềm qua một ứng dụng quản lý có tên là Softwares nó tương đương với cái App Store trên máy Mac và Market của Windows 8. Lướt shop, chọn ứng dụng, đọc qua vài dòng giới thiệu và nhấn Install để cài đặt nếu kết 

Ngoài ra thì chúng ta vẫn có thể cài đặt phần mềm theo 1 cách phổ biến là sử dụng trình duyệt web firefox có sẵn lần mò download các ứng dụng về và cài đặt chủ động. Chỉ có một lưu ý nhỏ là các bạn phải chọn tải chính xác gói cài đặt phù hợp với hệ điều hành đang sử dụng. 

Sau khi tải về xong, chúng ta chỉ việc click đúp vào gói cài đặt và chọn Install để cài đặt

Trình cài đặt Softwares Installers sẽ lo phần còn lại như tự tải thêm các gói hỗ trợ cho chương trình đang cài do đó bạn nên có kết nối mạng tại thời điểm cài đặt phần mềm.

Chờ cho đến khi tiến trình cài đặt kết thúc và mở phần mềm sử dụng thôi 

Cuối cùng mình muốn điểm danh một ứng dụng tên là Terminal

Bình tĩnh! Đừng hoảng nhé.  Các bạn sẽ không phải học các câu lệnh để sử dụng Fedora đâu. Mình giới thiệu Terminal chỉ vì đây là một công cụ hữu ích cho những tình huống mà các bạn có thắc mắc cần giúp đỡ. Những người có kiến thức và khả năng sẽ có thể giúp đỡ các bạn nhanh nhất khi có công cụ này.

Ví dụ một trường hợp xem nào..

Câu chuyện tớ đang kể đây thì có một anh bạn tên là ABC mới sử dụng Linux đang cần tìm một ứng dụng quản lý ảnh và chỉnh sửa hiệu ứng nhẹ nhàng nên lọ mọ vào các diễn đàn công nghệ lập thread gạ hỏi:
ABC: Đứa nào dùng Linux trong đây chờn mặt rồi thì cho xin cái phần mềm quản lý với cân màu ảnh nào 
Tất nhiên đó là nội dung post bên trong còn phần biển hiệu treo bên ngoài thì vẫn đậm chất lừa tình kiểu như "Có pro nào tốt bụng giúp em tìm phần mềm na ná với Lightroom dùng trên Fedora với ạ" 
Cùng lúc có một "pro IT" tên là XYZ, tay lướt trên bàn phím nhanh như gió, cũng đang lanh quanh và thấy thread mới mà vấn đề thì cũng dễ giải quyết, cũng như ghi điểm trong mắt mấy tay mơ.  Thấy ngon ăn nên gã lập nick mới nhảy vào ngay. Không nói không rằng đặt cái comment cụt ngủn:
XYZ: sudo yum install darktable
Đoạn gõ xong phím Enter lần cuối cùng thì hắn log out tài khoản nhanh như chớp vì sợ ở lại lâu bị hỏi mấy câu khó hơn mà không trả lời được thì cũng mất mặt.. 
Về phần ABC, sau một hồi lay hoay google để giải nghĩa câu trả lời của "pro IT" XYZ thì cũng hiểu ra vấn đề và việc mình cần làm. Anh ta lấy một mẩu giấy nhỏ và bút bi để ghi chép lại cẩn thận, tỉ mỉ từng chữ mà gã XYZ xúi quẩy ban nãy, sau đó dán mẩu giấy lên màn hình máy tính và gõ phím Enter với niềm hứng khởi tột cùng, cảm xúc lúc ấy cứ như thể mình là anh-xtanh và đang sáng chế ra thứ gì đó vậy. 

Phần tiếp theo của câu chuyện thì mình chưa nghĩ ra tiếp nên show thêm mấy tấm ảnh vậy.

Hệ thống sẽ hỏi nhập mật khẩu thì các bạn cứ gõ mật khẩu vào và Enter. Trong khi gõ mật khẩu thì thằng Terminal nó không biểu hiện gì nhưng cứ tự tin mà gõ cho đúng là được.

Sẽ có thêm 1 bước thông báo gói cài đặt chính, các gói cài đặt thêm để hỗ trợ, dung lượng tải về, dung lượng cài đặt và hỏi xác nhận. Các bạn nhập "y" để đồng ý và Enter

Cuối cùng chỉ việc chờ cho đến khi tiến trình hoàn tất và mở phần mềm để sử dụng. Và điều quan trọng nhất mà mình muốn các bạn ghi nhớ trong câu chuyện mình kể phía trên là: "Giấy và màn hình máy tính luôn luôn có một mối tương tác nhất định."